Ο καρκίνος είναι μία σύνθετη νόσος στην ανάπτυξη της οποίας εμπλέκονται πολλά στάδια, τα οποία συμβαίνουν και εξελίσσονται για μακρά χρονικά διαστήματα. Οι «αιτίες» που προκαλούν καρκίνο στο μαστό είναι αναρίθμητες και όχι ακόμη γνωστές στο σύνολό τους. Ωστόσο, μία πιο κοντινή ματιά στη βιολογία του καρκίνου μαστού μπορεί να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε γιατί η έκθεση σε επιβλαβή χημικά, όπως οι ενδοκρινικοί διαταράκτες, ενδεχομένως να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου μαστού.
Ο ρόλος του DNA στον καρκίνο
Το DNA παίζει κεντρικό ρόλο στην ανάπτυξη καρκίνου. Το DNA είναι αυτό που στέλνει εντολές στα κύτταρά μας, καθορίζοντας την ανάπτυξή τους. Κάθε φορά που διαμορφώνεται ένα νέο κύτταρο με τη μέθοδο της διαίρεσης, οι εντολές αντιγράφονται. Ιδανικά, θα έπρεπε να αντιγράφονται ακριβώς το ίδιο κάθε φορά, αλλά μερικές φορές δεν γίνεται έτσι. Το DNA περιλαμβάνει κύτταρα που έχουν τη δυνατότητα να αυτό-διορθώνουν λάθη στη δομή του, καθώς αυτά συμβαίνουν. Ωστόσο, ορισμένα από αυτά τα «λάθη», γνωστά ως μεταλλάξεις –δεν διορθώνονται. Τουναντίον μάλιστα, το λάθος αναπαράγεται και συνεχίζει να διαδίδεται. Με τον τρόπο αυτό και με την πάροδο του χρόνου, οι μεταλλάξεις συσσωρεύονται και ο συνδυασμός των αποτελεσμάτων τους μπορεί να οδηγήσει σε καρκίνο. Όσο πιο συχνά διαχωρίζονται τα κύτταρα, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος των μεταλλάξεων και η συσσώρευση των αποτελεσμάτων τους. Οτιδήποτε μπορεί να επιταχύνει τον ρυθμό της διαίρεσης των κυττάρων, μπορεί και να αυξάνει την πιθανότητα των μεταλλάξεων. Τα οιστρογόνα για παράδειγμα μπορούν να διεγείρουν τη διαίρεση των κυττάρων. Άλλοι παράγοντες που το κάνουν αυτό είναι οι ακτίνες Χ, το υπεριώδες φως και ορισμένα χημικά, τα οποία αυξάνουν τον ρυθμό των μεταλλάξεων καταστρέφοντας κατευθείαν το DNA.
Ο ρόλος των οιστρογόνων στον καρκίνο μαστού
Ο καρκίνος μαστού συμβαίνει όταν αλλοιωμένα κύτταρα μεγαλώνουν στον μαστό μ’ έναν ανεξέλεγκτο τρόπο. Συμβαίνει σε άντρες και γυναίκες, αλλά οι γυναίκες βρίσκονται σε πολύ μεγαλύτερο κίνδυνο εκδήλωσης της νόσου εξαιτίας τόσο της ανάπτυξης των μαστών τους όσο και της πολύχρονης έκθεσής τους σε οιστρογόνα. Τα οιστρογόνα βρίσκονται σε υψηλές συγκεντρώσεις στον μαστό και διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο σε πολλούς διαφορετικούς τύπους καρκίνου του μαστού. Εισχωρούν στον μαστό και συνδέονται με συγκεκριμένες πρωτεΐνες, τους υποδοχείς οιστρογόνων. Αυτοί με τη σειρά τους μπορούν να συνδεθούν με συγκεκριμένη αλληλουχία του DNA με αποτέλεσμα τον ταχύτατο πολλαπλασιασμό και τη διαφοροποίηση των κυττάρων. Ο ταχύτατος πολλαπλασιασμός των κυττάρων δεν δίνει επαρκή χρόνο στο DNAνα διορθώσει τις όποιες βλάβες, οδηγώντας σε μεταλλάξεις και φθορά, ενώ τα προϊόντα που διεγείρουν τη δράση των οιστρογόνων συμβάλλουν στην αύξηση του κινδύνου, καθώς μπορεί να εμπλακούν στη δράση του DNA και στην παραγωγή μεταλλάξεων σε ουσιώδη γονίδια που συνδέονται με τον καρκίνο του μαστού.
Βιολογικοί παράγοντες κινδύνου
Οιστρογόνα: Τα οιστρογόνα που υπάρχουν φυσιολογικά στον οργανισμό αυξάνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστού, κυρίως εξαιτίας της ικανότητάς τους να αυξάνουν τον ρυθμό διαίρεσης των κυττάρων και της δυνατότητάς τους να ευνοούν την ανάπτυξη όγκων με θετικούς υποδοχείς οιστρογόνων.
Γένος: οι γυναίκες έχουν αυξημένη έκθεση σε οιστρογόνα κατά τη διάρκεια της ζωής τους και άρα μεγαλύτερο κίνδυνο των επιπτώσεων της δράσης τους.
Εγκυμοσύνη και θηλασμός: Οι γυναίκες που τεκνοποιούν σε νεαρή ηλικία και οι γυναίκες που θηλάζουν μειώνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου μαστού. Ωστόσο, οι έγκυες γυναίκες έχουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου στο μαστό εξαιτίας της αύξησης των ορμονών της αναπαραγωγής.
Ηλικία: Καθώς μεγαλώνουμε τα κύτταρά μας υπόκεινται σε ολοένα και περισσότερους διαχωρισμούς, ενώ οι μεταλλάξεις στο DNA μας συσσωρεύονται. Ακριβώς εκεί εντοπίζεται και η αυξημένη πιθανότητα οι μεταλλάξεις αυτές να σχετίζονται με τον καρκίνο στο μαστό.
Οικογενειακό ιστορικό και γενετική: Οι γενετικές μας καταβολές συνδέονται με την εμφάνιση καρκίνου στο μαστό και υπολογίζεται ότι σε αυτές αποδίδεται περίπου το 20% με 30% των περιπτώσεων της νόσου.
Καλοήθεις παθήσεις στο μαστό: Οι καλοήθεις παθήσεις και οι όγκοι στον μαστό είναι συνήθεις. Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένες οι οποίες συνδέονται με την εμφάνιση καρκίνου στο μαστό.
Συγγενείς παθήσεις
Καλοήθεις παθήσεις
Αλλοιώσεις υψηλής επικινδυνότητας
Υψηλή πυκνότητα μαστών: Οι πυκνοί μαστοί συνδέονται με τον ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό των επιθηλιακών κυττάρων, τα οποία με τη σειρά τους συνδέονται με τον καρκίνο μαστού. Επιπλέον, οι πυκνοί μαστοί καθιστούν τη διάγνωση ιδιαίτερα δύσκολη. Εξατομικευμένη πρόληψη σε πυκνούς μαστούς
Παράγοντες κινδύνου από τον τρόπο ζωής
Το μη φυσιολογικό βάρος, η κατανάλωση αλκοολούχων ποτών, η έκθεση σε ιονίζουσα ακτινοβολία, η έκθεση σε καρκινογόνα (διοξίνες, καπνός, πολύ-χλωριωμένοι υδρογονάνθρακες), η έκθεση σε μολυσμένο περιβάλλον καθώς και η βραδινή εργασία, κυρίως εξαιτίας της μειωμένης παραγωγής της μελατονίνης που δρα προστατευτικά στον καρκίνο, θεωρούνται επιβεβαιωμένοι παράγοντες αύξησης του κινδύνου ανάπτυξης καρκίνου μαστού.
Πηγή: Breast Cancer UK