Συνήθεις απορίες

Τι είναι η μαστογραφία;

Πρόκειται για μια ακτινολογική εξέταση η οποία απεικονίζει τη μορφολογία και τη δομή της ανατομίας των μαστών και των παθολογικών αλλοιώσεών του. Σήμερα η μαστογραφία παραμένει η πιο ειδική απεικονιστική εξέταση για την ανίχνευση του καρκίνου του μαστού σε αρχικό στάδιο.

Τι είναι ο καρκίνος του μαστού;

Είναι ο ανεξέλεγκτος πολλαπλασιασμός των νεοπλασματικών επιθηλιακών κυττάρων που ξεκινούν από τον ιστό του μαστού. Αν τα νεοπλασματικά αυτά κύτταρα δεν εντοπιστούν και «αφεθούν» χωρίς έγκαιρη αντιμετώπιση στο διάστημα που ακολουθεί από τη δημιουργία τους και έως τον εντοπισμό τους –το διάστημα αυτό ποικίλλει από γυναίκα σε γυναίκα–, θα δημιουργηθεί μάζα, η οποία σταδιακά θα συρρικνώσει και θα καταστρέψει τους υγιείς ιστούς.

Γιατί πρέπει μια γυναίκα να κάνει μαστογραφία;

Ο καρκίνος του μαστού είναι η κύρια αιτία θανάτου στις γυναίκες ηλικίας 35-59 ετών. Στην Ελλάδα η συχνότητα εμφάνισης της νόσου συνεχώς αυξάνεται, και η νόσος αποτελεί την πρώτη αιτία θανάτου σε γυναίκες ηλικίας 40-55 ετών. Ο μοναδικός τρόπος αντιμετώπισης της νόσου είναι η πρόληψή της, η οποία επιτυγχάνεται με τη μαστογραφία, που μας δίνει τη δυνατότητα να ανιχνεύσουμε την κακοήθεια σε προκλινικό στάδιο, όταν δηλαδή δεν υπάρχουν κλινικά ευρήματα.

Πότε πρέπει μια γυναίκα να κάνει την πρώτη της μαστογραφία;

Τα τελευταία χρόνια ο καρκίνος του μαστού απαντάται σε ολοένα και περισσότερες νέες γυναίκες. Υπολογίζεται ότι το 12% του συνόλου των καρκίνων διαγιγνώσκεται σε γυναίκες κάτω των 45 ετών, ενώ το 35% του συνόλου των νέων διαγνωσμένων περιστατικών απαντάται σε γυναίκες κάτω των 55 ετών. Οι επιστήμονες δεν μπορούν να διακρίνουν ποια γυναίκα θα νοσήσει και ποια όχι, γι’ αυτό και η διεθνής ιατρική κοινότητα προτείνει η πρώτη μαστογραφία να γίνεται στην ηλικία των 35 ετών, η οποία μάλιστα χρησιμοποιείται σε μελλοντικές μαστογραφίες ως εξέταση αναφοράς.

Πόσο συχνά μπορεί να επαναλαμβάνεται η μαστογραφία;

Από την ηλικία των 40 ετών και μετά η γυναίκα θα πρέπει να επαναλαμβάνει τη μαστογραφία της μία φορά το χρόνο, καθώς όσο μεγαλώνει τόσο αυξάνονται και οι πιθανότητες να εμφανίσει τη νόσο. Η ετήσια αυτή επανάληψη της εξέτασης θα πρέπει, σύμφωνα με επιστημονικές συστάσεις, να γίνεται έως ότου η γυναίκα φτάσει το 72ο έτος της ηλικίας της. Μετά την ηλικία αυτή ο έλεγχος του μαστού με μαστογραφία προτείνεται ανά διετία. Ο θεράπων γιατρός είναι αυτός που μπορεί να συνεκτιμήσει τους παράγοντες κινδύνου χωριστά για κάθε γυναίκα και να κρίνει αναλόγως.

Το διάστημα του ενός έτους που μεσολαβεί ανάμεσα στις μαστογραφίες μήπως είναι μεγάλο;

Το διάστημα του ενός έτους θεωρείται διεθνώς ασφαλές χρονικό διάστημα, εκτός ορισμένων εξαιρέσεων όπου απαιτείται τακτικότερος επανέλεγχος.

Πότε ξεκινάει ο έλεγχος σε γυναίκες με κληρονομική προδιάθεση;

Οι γυναίκες με κληρονομική προδιάθεση ανήκουν σε ομάδες υψηλής επικινδυνότητας για την εμφάνιση της νόσου και εντάσσονται σε προγράμματα εντατικού προληπτικού ελέγχου. Ο έλεγχος των γυναικών αυτών περιλαμβάνει:

αυτοεξέταση των μαστών από την ηλικία των 20 ετών,
κλινική εξέταση μία ή δύο φορές το χρόνο,
προληπτικό ετήσιο έλεγχο με μαστογραφία, υπερηχογράφημα ή μαγνητική μαστογραφία από την ηλικία των 25-35 ετών ή 5 έτη νωρίτερα από τη διάγνωση της νόσου σε συγγενικό πρόσωπο.

Πόσο επικίνδυνη είναι η ακτινοβολία που δεχόμαστε κάνοντας μαστογραφία;

Η εξέταση δεν είναι επικίνδυνη, αφού οι σημερινοί νέου τύπου ψηφιακοί μαστογράφοι εκπέμπουν χαμηλή δόση ακτινοβολίας, η οποία δεν υποβάλλει σε κίνδυνο την υγεία της εξεταζόμενης. Επιπροσθέτως, στη διεθνή βιβλιογραφία δεν υπάρχει άμεση τεκμηρίωση ότι η δόση ακτινοβολίας που χρησιμοποιείται στη μαστογραφία ευθύνεται για την ανάπτυξη καρκίνου του μαστού ή οποιονδήποτε άλλο κίνδυνο για την υγεία.

Ποιες ακριβώς είναι οι πληροφορίες που παίρνουμε από τη μαστογραφία;

Με τη μαστογραφία μπορούμε να ανιχνεύσουμε την κακοήθεια του μαστού σε αρχικό στάδιο, δηλαδή κατά το χρονικό διάστημα που η βλάβη είναι ασυμπτωματική. Σε αυτή τη φάση η νόσος εμφανίζεται συνήθως υπό μορφή μικροαποτιτανώσεων, αλάτων ασβεστίου ή μικρής διηθητικής κακοήθειας, όπου με την κατάλληλη αντιμετώπιση ανατρέπεται η εξέλιξη της νόσου και μειώνονται οι αρνητικές της συνέπειες.

Η μαστογραφία ανιχνεύει όλες τις κακοήθειες; Υπάρχει περιθώριο λάθους;

Η μαστογραφία δεν ανιχνεύει το 100% των περιπτώσεων καρκίνου του μαστού. Υπάρχει ένα ποσοστό 8-12% όπου οι βλάβες δεν απεικονίζονται στη μαστογραφία. Γι’ αυτό είναι απαραίτητο σε κάθε γυναίκα που κάνει την εξέταση να γίνεται ψηλάφηση από γιατρό εξειδικευμένο στο αντικείμενο του μαστού και, σε περίπτωση που η σύσταση των μαστών είναι πυκνοί, ο έλεγχος να συμπληρώνεται πάντοτε με υπερηχογράφημα.

Ποιο είναι το ποσοστό των ψευδώς θετικών μαστογραφιών που καταλήγει σε περιττές χειρουργικές βιοψίες;

Διεθνώς τα ψευδώς θετικά αποτελέσματα ανέρχονται περίπου στο 10% των περιπτώσεων. Γι’ αυτό τα κριτήρια αξιολόγησης των μαστογραφιών θα πρέπει να τηρούνται αυστηρά ώστε να περιορίζονται οι περιττές χειρουργικές επεμβάσεις που προσθέτουν περιττό άγχος και ανησυχία στις γυναίκες.

Ποια είναι η καταλληλότερη περίοδος για τη διεξαγωγή της εξέτασης κατά τη διάρκεια του κύκλου;

Ως καταλληλότερο διάστημα να υποβάλλονται οι γυναίκες σε μαστογραφία είναι μία εβδομάδα από το τέλος της εμμηνορρυσίας έως και την 20^η ημέρα περίπου του κύκλου. Είναι προτιμότερο να αποφεύγεται η μαστογραφία πριν την εμφάνιση της εμμηνορρυσίας, όπου τα υψηλά επίπεδα των ορμονών ιδίως σε γυναίκες με πυκνούς μαστούς προκαλούν μεταβολές, όπως αύξηση του μεγέθους, πόνο και ευαισθησία.

Είναι αναγκαία η πίεση που ασκείται στους μαστούς κατά τη διάρκεια της μαστογραφίας;

Η ήπια πίεση που ασκείται στους μαστούς για λίγα δευτερόλεπτα είναι αναγκαία διότι έχει ως συνέπεια την μείωση της δόσης της ακτινοβολίας, η ποιότητα της εικόνας είναι καλύτερη και συνακόλουθα καταλήγει στην ορθότερη διάγνωση.

Ποια μειονεκτήματα έχει η μαστογραφία;

Όπως όλες οι εξετάσεις έτσι και η μαστογραφία εμφανίζει ορισμένα μειονεκτήματα. Τα σημαντικότερα είναι ότι σε ορισμένες περιπτώσεις η μαστογραφία αδυνατεί να μας προσφέρει ορθή τελική διάγνωση. Οι δυσκολίες αυτές απαντώνται συχνότερα α) σε γυναίκες που έχουν χειρουργηθεί για κακοήθεια και έχουν πυκνούς μαστούς δεν μπορούμε να διακρίνουμε στη μαστογραφία την τοπική υποτροπή από τις μετεγχειρητικές αλλοιώσεις, β) σε γυναίκες με πυκνούς μαστούς όπου η διαγνωστική αξία της μαστογραφίας για την ανίχνευση πολυεστιακής νόσου είναι περιορισμένη και, τέλος, γ) σε περιπτώσεις που έχει προηγηθεί κάποιου είδους πλαστική επέμβαση, ιδιαίτερα σε γυναίκες με ενθέματα σιλικόνης, όπου η διαγνωστική αξία της μεθόδου είναι μειωμένη.

Ποια ακριβώς είναι τα πλεονεκτήματα της ψηφιακής μαστογραφίας ως προς την κλασική μαστογραφία (αναλογική);

Τα οφέλη της ψηφιακής μαστογραφίας είναι πολλαπλά. Το σημαντικότερο από αυτά είναι ότι έχει υψηλότερη διαγνωστική ακρίβεια στη διάγνωση των παθήσεων του μαστού έναντι της κλασικής μαστογραφίας. Αυτό οφείλεται στη δυνατότητα που παρέχει η ψηφιακή μαστογραφία να απεικονίζει καλύτερα κυρίως τους πυκνούς μαστούς, ιδίως σε νέες γυναίκες Ως εκ τούτου, οι μικροαποτιτανώσεις, με τις οποίες εμφανίζεται ένα μεγάλο ποσοστό της αρχόμενης κακοήθειας, απεικονίζονται πιο καθαρά και το πραγματικό μέγεθος των αλλοιώσεων αξιολογείται ορθότερα. Ένα ακόμη σημαντικό πλεονέκτημα της ψηφιακής μαστογραφίας έναντι της αναλογικής είναι η βελτίωση της εξέτασης. Η τοποθέτηση της εξεταζόμενης είναι πιο απλή, η εξέταση μαστών μεγάλου μεγέθους καθίσταται ευκολότερη και η διάρκεια της εξέτασης αλλά και η πίεση που ασκείται στους μαστούς είναι μικρότερη. Πλεονέκτημα όμως αποτελεί και η δόση της ακτινοβολίας, όπου στην ψηφιακή μαστογραφία είναι μικρότερη από ό,τι στην κλασική.

Ποιες είναι οι προδιαγραφές που πρέπει να καλύπτουν τα κέντρα που διενεργούν μαστογραφίες; Πώς θα επιλέξουμε πού θα πάμε να κάνουμε μαστογραφία;

Σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα κριτήρια που πρέπει να τηρεί μια μονάδα διαγνωστικής απεικόνισης μαστού είναι:

Να διενεργούνται τουλάχιστον 1.000 μαστογραφίες κατ’ έτος.
Να υπάρχει ειδικός εξοπλισμός για τη διενέργεια διαγνωστικής μαστογραφίας και υπερηχογράφημα μαστών.
Να τηρούνται οι φυσικο-τεχνικές προδιαγραφές των κατευθυντήριων γραμμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ο τεχνολόγος μαστού που πραγματοποιεί την εξέταση θα πρέπει να έχει τουλάχιστον 40 ώρες ειδικής εκπαίδευσης της τεχνικής για μαστογραφία και να λαμβάνει μέρος σε τμήματα αξιολόγησης της ποιότητας και σε ενημερωτικά σεμινάρια.
Ο ακτινολόγος πρέπει να είναι εκπαιδευμένος με τουλάχιστον 60 ώρες ειδικής εκπαίδευσης και να «διαβάζει» τουλάχιστον 500 μαστογραφίες κατ’ έτος.
Όλος ο εξοπλισμός που χρησιμοποιείται για τη μαστογραφία πρέπει να διατηρείται σε βέλτιστα ποιοτικά επίπεδα.

ΠΡΟΣΟΧΗ: Επειδή στη χώρα μας ακόμη δεν υπάρχει ειδικός φορέας που να πιστοποιεί ποια κέντρα εφαρμόζουν και ποια όχι τις υφιστάμενες προδιαγραφές, θα πρέπει οι ίδιες οι ενδιαφερόμενες να ερευνάτε ποια κέντρα μπορείτε να εμπιστευτείτε που να προσφέρουν αξιόπιστες εξετάσεις και ασφάλεια στις γυναίκες που τα επισκέπτονται.

Πού πρέπει να απευθυνθώ αν η μαστογραφία δείξει ύποπτα αποτελέσματα;

Σε περίπτωση που η μαστογραφία ανιχνεύσει ύποπτα για κακοήθεια ευρήματα, η γυναίκα θα πρέπει αμέσως να επισκεφθεί χειρουργό που έχει ειδική εκπαίδευση στο μαστό.

Ποιος είναι ο ρόλος του υπερηχογραφήματος μαστού;

Το υπερηχογράφημα μαστού είναι εξέταση γρήγορη, προσιτή και ακίνδυνη (χωρίς ακτινοβολία). Με τα σύγχρονα μηχανήματα και με τη μελέτη με έγχρωμο Doppler, ο ακτινολόγος που είναι γνώστης της μεθόδου και των παθήσεων του μαστού μπορεί να διαχωρίσει τα καλοήθη συμπαγή μορφώματα από αυτά που έχουν ύποπτους μορφολογικούς χαρακτήρες και χρειάζονται περαιτέρω διερεύνηση. Σε περίπτωση που υπάρχουν άλλες διαθέσιμες εξετάσεις, όπως μαστογραφία ή μαγνητική μαστογραφία, το αποτέλεσμα αυτών θα πρέπει πάντοτε να συσχετίζεται με αυτό του υπερηχογραφήματος. Ένας άλλος σημαντικός ρόλος του υπερηχογραφήματος είναι η προσφορά του στην ανίχνευση καρκίνων που υποκρύπτονται στη μαστογραφία σε γυναίκες με πυκνούς μαστούς.

Πότε πρέπει να γίνεται ένα υπερηχογράφημα εξ ολοκλήρου μόνο του και πότε σε συνδυασμό με μια μαστογραφία;

Το υπερηχογράφημα χρησιμοποιείται ως πρωταρχική εξέταση σε γυναίκες κάτω των 35 ετών. Αν είναι αρνητικό, ο έλεγχος ολοκληρώνεται με την κλινική εξέταση. Σε γυναίκες άνω των 35 ετών το υπερηχογράφημα χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με τη μαστογραφία σε γυναίκες με πυκνούς μαστούς για να περιοριστεί το ενδεχόμενο διαφυγής μιας λανθάνουσας κακοήθειας ή για την αξιολόγηση ψηλαφητού ευρήματος που έχει ανιχνεύσει η ίδια η γυναίκα ή ο γιατρός της ή για να διευκρινιστεί κάποιο αμφίβολο εύρημα που ανιχνεύθηκε με τη μαστογραφία.

Ποιος είναι ο ορισμός της πολυεστιακής νόσου;

Είναι η ανάπτυξη νεοπλασματικών κυττάρων σε διαφορετικά σημεία εντός του ίδιου γαλακτοφόρου πόρου και τα οποία περιορίζονται στο ίδιο τεταρτημόριο.

Ποιος είναι ο ορισμός της πολυκεντρικής νόσου;

Είναι η ανάπτυξη νεοπλασματικών κυττάρων σε διαφορετικά τεταρτημόρια του μαστού ή σε απόσταση 4 με 5 εκ. από το πρωτοπαθές νεόπλασμα.