Διατροφή

1. Ποια πρέπει να είναι η διατροφή μιας γυναίκας με καρκίνο μαστού;

Η ισορροπημένη διατροφή συνδυάζει αρμονικά τη θρέψη με την τέρψη. Σε μια γυναίκα που καλείται να φανεί δυνατή και να παλέψει με μια κατάσταση από την οποία μπορεί να βγει νικήτρια, μείζονος σημασίας είναι τόσο η οργανική όσο και η ψυχική της ισορροπία. Για τη σωματική της υγεία είναι απαραίτητη η υιοθέτηση συγκεκριμένων διατροφικών αρχών:

Υψηλή κατανάλωση φρούτων και λαχανικών (κατά προτίμηση βιολογικών) σε ημερήσια βάση,
Προτίμηση του ελαιολάδου ως βασική λιπαρή ουσία,
Κατανάλωση τουλάχιστον 2 φορές την εβδομάδα ψαριών (πλην ξιφία) και οσπρίων,
Καθημερινή μέριμνα για κατανάλωση δημητριακών όσο το δυνατό λιγότερο επεξεργασμένων (ιδανικές επιλογές: αλεύρι Dinkel, βρώμη, αναποφλοίωτο ρύζι, πλιγούρι,
Αραιή κατανάλωση κόκκινου κρέατος και προϊόντων αυτού (ιδιαίτερα αλλαντικών).
Σημαντικό είναι επίσης να προσέξει ιδιαίτερα την κατανάλωση αλκοόλ.

Ως προς το σκέλος της ψυχικής ισορροπίας, πρέπει να γίνει κατανοητό πως μικρές διατροφικές ατασθαλίες, που αν λείπουν δημιουργούν την αίσθηση της στέρησης, είναι ίσως επιβεβλημένες. Μην ξεχνάμε όμως πως οι ατασθαλίες αποτελούν την εξαίρεση που κάνει πιο «βατή» τη διατροφική καθημερινότητα και όχι τον κανόνα. Για παράδειγμα, 2 φορές την εβδομάδα γλυκό (επιλέξτε γλυκά που φτιάχνετε με δικά σας υλικά), στο πλαίσιο των πιο πάνω αρχών και με συνολικά ελεγχόμενες ποσότητες μερίδων, είναι κάτι που δεν διαταράσσει τη διατροφική ισορροπία.

2. Υπάρχουν τροφές που πρέπει να αποφεύγονται;

Δραστική μείωση έως και αποφυγή θα πρέπει να γίνει σε τροφές που εμπεριέχουν:

Trans λιπαρά οξέα (τηγανητές πατάτες fast food, ντόνατς, onion rings, ορισμένα είδη μπισκότων εμπορίου, ορισμένα είδη κρουασάν εμπορίου, ορισμένα είδη έτοιμων κέικ).

Βαριά τοξικά μέταλλα, όπως ο υδράργυρος, το κάδμιο και ο μόλυβδος, που δυστυχώς μπορούμε να τα συναντήσουμε σε όποιο τρόφιμο παράγεται και συλλέγεται από περιβάλλον επιβαρυμένο με αυτά τα μέταλλα (π.χ. ξιφίας λόγω επιβάρυνσης των θαλασσών και επειδή βρίσκεται πολύ ψηλά στην τροφική αλυσίδα, βολβοί λαχανικών που καλλιεργήθηκαν σε επιβαρυμένο έδαφος κ.λπ.).

Ποιες τροφές θα πρέπει να τρώει κατά την περίοδο των χημειοθεραπειών;

Για να προτείνουμε τι πρέπει να τρώει μια γυναίκα με τη συγκεκριμένη διάγνωση που υποβάλλεται σε χημειοθεραπεία, πρέπει να γνωρίζουμε πρώτα από όλα τι παρενέργειες εμφανίζει, εάν και εφόσον τις εμφανίζει. Οι πιο συνηθισμένες παρενέργειες που εμφανίζονται με τη χημειοθεραπεία είναι οι αλλαγές στην όρεξη, που συχνά οδηγούν και σε αλλαγές στο βάρος, η αλλοίωση της γεύσης, η διάρροια, η δυσκοιλιότητα, η ναυτία και φυσικά μια γενική αδυναμία και ατονία.

Από εκεί και πέρα πρέπει να συνυπολογιστούν τόσο οι ενεργειακές της ανάγκες (ο υπολογισμός τους γίνεται με ειδικές μετρήσεις) όσο και το τρέχον επίπεδο θρέψης στο οποίο βρίσκεται (το διαπιστώνουμε επίσης με ειδικές εξετάσεις – μετρήσεις).

3. Γενική οδηγία κατά την περίοδο της χημειοθεραπείας είναι η κάλυψη του οργανισμού με πρωτεΐνες υψηλής βιολογικής αξίας (ψάρι, κοτόπουλο, αβγά, σκληρά τυριά)

Σε γενικές γραμμές η τήρηση μιας ισορροπημένης διατροφής, με τις βασικές διατροφικές αρχές που προαναφέρονται, είναι και εδώ το ζητούμενο.

4. Πώς μπορούν να αντιμετωπιστούν παρενέργειες σχετικά με την κατανάλωση τροφής (π.χ. ανορεξία, αλλαγές στη γεύση) σε μια γυναίκα που βρίσκεται σε θεραπεία για καρκίνο μαστού;

Σε περιπτώσεις ανορεξίας:

Καταναλώστε μικρά σε όγκο αλλά συχνά γεύματα (6 ημερησίως).
Πακετάρετε σνακ (π.χ. ανάλατους ξηρούς καρπούς) και έχετέ τα μαζί σας ανά πάσα στιγμή.
Επιλέξτε τροφές με υψηλή θερμιδική πυκνότητα (μικρός όγκος – πολλές θερμίδες και πρωτεΐνες, π.χ. milk shakes με γάλα και φρούτο αρεσκείας, ταχίνι με κριτσίνια κ.λπ.).
Προτιμήστε τα φαγητά που σας ελκύουν γευστικά.
Δοκιμάστε νέες συνταγές.
Αποφύγετε την κατανάλωση νερού κατά τη διάρκεια του φαγητού.
Καταναλώστε πρώτα τα πουλερικά, το κρέας, το αβγό ή το ψάρι και μετά τα λαχανικά.

Σε περιπτώσεις ναυτίας:

Ξαπλώστε μετά το γεύμα.
Αποφύγετε τα γλυκά.
Αποφύγετε τα τρόφιμα με έντονες μυρωδιές.
Μην τρώτε γρήγορα.
Αποφύγετε τα πολύ λιπαρά φαγητά.
Ξεπλύνετε το στόμα σας με νερό και λεμόνι μετά το γεύμα.

5. Ποια είναι η συνιστώμενη ποσότητα κατανάλωσης αλκοόλ για μια γυναίκα με καρκίνο μαστού;

Σε μια σχετικά πρόσφατη και έγκριτη επιστημονική έρευνα που δημοσιεύτηκε τον περασμένο Αύγουστο στην Journal of Clinical Oncology, φάνηκε πως ακόμα και η ήπια κατανάλωση αλκοόλ (3 με 4 ποτά εβδομαδιαίως, 1 ποτό = 1 ποτηράκι κρασί = 15 γρ. αλκοόλ) οδηγεί σε αύξηση του ενδεχομένου επανεμφάνισης καρκίνου του μαστού κατά 1,5 φορές σε εμμηνοπαυσιακές γυναίκες και σε γυναίκες υπέρβαρες ή παχύσαρκες. Αν και επίσημες οδηγίες που να απαγορεύουν την κατανάλωση αλκοόλ από τις συγκεκριμένες ομάδες γυναικών δεν έχουν εκπονηθεί από κανένα επίσημο φορέα, η αποφυγή της κατανάλωσης αλκοόλ από παχύσαρκες και από εμμηνοπαυσιακές γυναίκες με καρκίνο μαστού αποτελεί πιθανόν το ζητούμενο.

Γυναίκες φυσιολογικού σωματικού βάρους, καθώς και προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες με καρκίνο μαστού μπορούν να καταναλώνουν έως 15 γρ. αλκοόλ (1 ποτό) ημερησίως, εφόσον αυτό δεν τις οδηγεί σε θερμιδική εκτροπή.

Σημείωση: Γυναίκες με φυσιολογικά επίπεδα φυλλικού οξέος στο αίμα φαίνεται να κινδυνεύουν λιγότερο από τις όποιες επιπτώσεις του αλκοόλ στο μαστό σε σχέση με γυναίκες που παρουσιάζουν έλλειψη σε αυτή τη βιταμίνη.

6. Υπάρχουν συγκεκριμένα συμπληρώματα που θα πρέπει να παίρνει;

Δεν είναι λίγες οι φορές που γυναίκες με καρκίνο μαστού παρουσιάζουν σημαντικές ελλείψεις σε φυλλικό οξύ, βιταμίνη Α, ψευδάργυρο και σίδηρο. Μάλιστα για τον ψευδάργυρο, το φυλλικό οξύ και το σίδηρο, η όποια έλλειψη μπορεί εύκολα να διαπιστωθεί και με μια απλή εξέταση αίματος. Αν και η φιλοσοφία του κλινικού διαιτολόγου είναι πως οι όποιες ελλείψεις πρέπει να καλύπτονται από τη διατροφή, επειδή κάτι τέτοιο είναι συχνά δύσκολο να επιτευχθεί, προτείνεται η χρήση αξιόπιστων συμπληρωμάτων διατροφής με την οδηγία πάντα του ειδικού. Για παράδειγμα, μια σημαντική έλλειψη φυλλικού οξέος είναι αδύνατο να καλυφθεί διατροφικά όσο σπανάκι και αν φάμε, από τη στιγμή που η βιοδιαθεσιμότητα του φυλλικού οξέος από τις τροφές είναι πολύ μικρή.

7. Μια γυναίκα με καρκίνο μαστού μπορεί να τρώει σόγια και προϊόντα της;

Η σχέση σόγιας και καρκίνου του μαστού είναι ίσως η πιο αμφιλεγόμενη από τις σχέσεις των τροφών και των νοσημάτων. Για κάθε μελέτη που υποδεικνύει πως τα φυτο-οιστρογόνα της σόγιας διεγείρουν την καρκινογένεση υπάρχει μια άλλη μελέτη που καταλήγει στο αντίθετο. Το πρόβλημα όμως με αυτές τις μελέτες είναι πως αφορούν εργαστηριακά δεδομένα, επιδημιολογικά στοιχεία ή έρευνες σε πειραματόζωα. Και από αυτές τις μελέτες δεν μπορεί να εξαχθεί ασφαλές συμπέρασμα. Οι μόνες μελέτες που θα μπορούσαν ίσως να δώσουν σαφή απάντηση είναι οι λεγόμενες μελέτες παρέμβασης, κάτι που μάλλον είναι αδύνατον να πραγματοποιηθεί. Σημαντικό επίσης δεδομένο είναι πως η επίδραση των συστατικών της σόγιας είναι διαφορετική σε γυναίκες πριν από την εμμηνόπαυση και σε γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση, όπως επίσης και σε γυναίκες που καταναλώνουν από μικρή ηλικία σόγια και δεν την υιοθέτησαν με κάποια διατροφική μόδα, όπως το σούσι. Οι συστάσεις του Αμερικανικού Ινστιτούτου Έρευνας για τον Καρκίνο (AICR) αλλά και 3 μεγάλες επιδημιολογικές μελέτες (με πολύ πρόσφατη αυτήν που δημοσιεύτηκε τον περασμένο Φεβρουάριο στο Cancer Epidemiol Biomarkers Prev) καταλήγουν πως οι γυναίκες με καρκίνο μαστού μπορούν να καταναλώνουν σόγια και προϊόντα της σε ποσότητα περίπου 2 μερίδων ανά ημέρα (1 ποτήρι γάλα σόγιας είναι μία μερίδα).

ΠΡΟΣΟΧΗ: Η σύσταση αυτή δεν ισχύει για γυναίκες που κάνουν αντι-οιστρογονική θεραπεία, στις οποίες συστήνεται να μην καταναλώνουν προϊόντα σόγιας ή συμπληρώματα με ισοφλαβόνες.

Κωνσταντίνος Ξένος
Κλινικός Διαιτολόγος – Διατροφολόγος M.Sc.
Μετεκπαιδευθείς στη Διατροφική Ιατρική – University of Surrey
Αντιπρόεδρος Ελληνικού Ινστιτούτου Διατροφής (ΕΙΔ)
Διευθυντής Τμήματος Διατροφογενετικής και Έρευνας Θρέψης “ΕΥΡΩΚΛΙΝΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ”
www.kxenos.gr