Αλλοιώσεις υψηλής επικινδυνότητας

Ως αλλοιώσεις υψηλής επικινδυνότητας χαρακτηρίζονται οι αλλοιώσεις που προδιαθέτουν ή σχετίζονται με αυξημένη πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου του μαστού. Οι αλλοιώσεις που περιγράφονται στην βιβλιογραφία είναι:

i.Άτυπη υπερπλασία των πόρων  (ADH).

Η οντότητα αυτή σχετίζεται με 2 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου μαστού. Ο κίνδυνος αυτός διπλασιάζεται όταν η αλλοίωση ανευρίσκεται σε γυναίκες με θετικό κληρονομικό ιστορικό καρκίνου μαστού.

ii. Άτυπη λοβιακή υπερπλασία (ALH)

iii. Λοβιακό καρκίνωμα in situ ( LCIS )

Οι δύο αυτές οντότητες καλούνται προκαρκινωματώδεις αλλοιώσεις. Και οι δύο αναδύονται εντός της τελικής πορολοβιακής μονάδας και ο διαχωρισμός τους βασίζεται στην ποσοστιαία διάταση αυτής από το νεοπλασματκά κύτταρα. Αναλυτικότερα, στην άτυπη λοβιακή υπερπλασία η διάταση των αδενικών λοβιδίων από τα νεοπλασματικά κύτταρα δεν ξεπερνά το 50% ενώ στο λοβιακό καρκίνωμα in situ η διάταση είναι μεγαλύτερη.

Στη μαστογραφία τα ευρήματα δεν είναι ειδικά και συνήθως ανιχνεύονται τυχαία σε αποτέλεσμα μικροσκοπικής εξέτασης εξαιρεθείσας καλοήθους ή κακοήθους αλλοίωσης. Ορισμένοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι το λοβιακό in situ καρκίνωμα εάν παραμένει στο μαστό σταδιακά θα εξελιχθεί σε διηθητικό καρκίνωμα. Οι γυναίκες με λοβιακό καρκίνωμα in situ έχουν πιθανότητας ανάπτυξης διηθητικού πορογενούς ή λοβιακού καρκίνου μαστού σε ποσοστό που ανέρχονται το 15% στον μαστό που ανιχνεύτηκε και ποσοστό 15% ανάπτυξης καρκίνου στον αντίθετο μαστό μέσα στα επόμενα 30 χρόνια. Τονίζεται, ότι οι γυναίκες με τέτοιου τύπου ιστολογικά διαγνωσμένες αλλοιώσεις είναι απαραίτητο να συμβουλεύονται τον ιατρό τους και να ακολουθούν στενά το χρονοδιάγραμμα παρακολούθησης που θα τους προταθεί.

iv. Φυλλοειδής όγκος

Έως πριν λίγα χρόνια ο φυλλοειδής όγκος καλείτο κυστεοσάρκωμα. Ο φυλλοειδής όγκος είναι εξαιρετικά σπάνιος όγκος του μαστού. Αποτελεί το 0.3%-1.0% και συνήθως απαντάται σε γυναίκες ηλικίας 40-50 ετών. Χαρακτηριστική εκδήλωση του όγκου αυτού είναι ο γρήγορος ρυθμός ανάπτυξής του. Σε ποσοστό που κυμαίνεται από 20%-50% ο φυλλοειδής όγκος συνυπάρχει με στοιχεία σαρκώματος. Τόσο ο καλοήθης όσο και ο κακοήθης φυλλοειδής όγκος εγκυμονούν κίνδυνο τοπικής υποτροπής. Προϋπόθεση για να αποφευχθεί το ενδεχόμενο αυτό είναι η χειρουργική εκτομή του όγκου επί υγιών ορίων –  που σύμφωνα με τη βιβλιογραφία έχει οριστεί η αφαίρεση του όγκου και 1εκ. υγιούς ιστού πέριξ αυτού.

Στη μαστογραφία ο φυλλοειδής όγκος απεικονίζεται ως μάζα υψηλής πυκνότητας, με σαφή όρια και καλοήθεις χαρακτήρες. Στο υπερηχογράφημα αναδεικνύεται  ως συμπαγής όγκος εντός του οποίου ανευρίσκονται ενδοκυστικά μορφώματα με οπίσθια ακουστική ενίσχυση. Τα απεικονιστικά χαρακτηριστικά για το διαχωρισμό του καλοήθους από τον κακοήθη φυλλοειδή όγκο δεν είναι ειδικά. Εάν ο όγκος είναι μεγαλύτερος από 3 εκ. υπάρχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να είναι κακοήθης φυλλοειδής όγκος.

Rowell MD, Perry RR, Hsju JG, et al. Phyllodes tumors. Am J Surg 1993;165:376–379.
Rosen PP, Oberman HA. Fibroepithelial neoplasms. In: Rosai J, Sobin LH, eds. Atlas of tumor pathology: tumors of the mammary gland. Washington, DC: Armed Forces Institute of Pathology, 1993; 107–114.
Mangi AA, Smith BL, Gadd MA, et al. Surgical management of phyllodes tumors. Arch Surg 1999;134:487–492.

v.Ακτινωτή ουλή

Πρόκειται για καλοήθη εξεργασία αγνώστου αιτιολογίας η οποία περιέχει ινοελαστικό ιστό στο κέντρο και ουλώδη συνδετικό ιστό στην περιφέρεια. Η σημαντικότητα της αλλοίωσης αυτής έγκειται στο ότι συνοδεύεται στο 10%-30% των περιπτώσεων από άτυπη επιθηλιακή υπερπλασία, προδιηθητικό καρκίνο (in situ) ή σωληνώδες καρκίνωμα. Στην μαστογραφία η ακτινωτή ουλή εμφανίζεται ως αστεροειδής σκίαση με διαυγαστικό κέντρο και λεπτές γραμμοειδείς προσεκβολές. Η διαφορική διάγνωση από έναν καρκίνο δεν είναι δυνατόν να γίνει από τα ακτινολογικά ευρήματα και η χειρουργική αφαίρεση της βλάβης κρίνεται απαραίτητη σε κάθε περίπτωση.

Rickert  και συν. 1981

vi.Θηλώματα – Πολλαπλή Θηλωμάτωση

Τα θηλώματα οφείλονται σε υπερπλασία των επιθηλιακών και των μυοεπιθηλιακών κυττάρων των πόρων. Στο 80% των περιπτώσεων τα θηλώματα αναπτύσσονται κεντρικά εντός κύριου γαλακτοφόρου πόρου όπισθεν της θηλής και στο 20% στο περιφερικό τμήμα του μαστού όπου αναδύονται εντός της τελικής πορολοβιακής μονάδας και είναι πολλαπλά. Συνήθως, τα κεντρικά θηλώματα κλινικώς εκδηλώνονται με αυτόματη έκκριση από τη θηλή. Στη μαστογραφία το θηλώματα λόγω των μικρών διαστάσεων τους δεν απεικονίζονται ενώ όταν είναι ορατά εμφανίζονται ως οζώδεις σκιάσεις με καλοήθη μορφολογικά χαρακτηριστικά. Με βάση τη βιβλιογραφία η διαγνωστική αξία της μαστογραφίας για τη διάγνωση των θηλωμάτων δεν ξεπερνά το 37.5%.

Στο υπερηχογράφημα το θήλωμα απεικονίζεται ως ισοηχωγενές ή υποηχογενές μόρφωμα, με παρουσία αιματικής ροής εντός κυστικού διατεταμμένου γαλακτοφόρου πόρου. Η περιφερική πολλαπλή θηλωμάτωση στο υπερηχογράφημα απεικονίζεται ως πολλαπλοί διατεραμμένοι γαλακτοφόροι πόροι σχηματίζοντας εικόνα τύπου «swiss cheese appearance». Το υπερηχογράφημα δίνει χρήσιμες πληροφορίες για το μέγεθος της βλάβης και προσφέρει τη δυνατότητα λήψης ιστού για ιστολογική εξέταση υπό υπερηχογραφική καθοδήγηση. Τονίζεται ότι η διαφορική διάγνωση των αλλοιώσεων αυτών από το ενδοπορικό καρκίνωμα (in situ) με το υπερηχογράφημα είναι αδύνατη. Τέλος, οι θηλωματώδεις αλλοιώσεις εντάσσονται στις αλλοιώσεις υψηλής επικινδυνότητας. Αναλυτικότερα, τα μονήρη θηλώματα έχουν 1,5 με 2 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο ενώ η περιφερική θηλωμάτωση εγκυμονεί 7,5 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου μαστού.

MacGrogan G, Tavassoli FA. Central atypical papillomas of the breast: a clinicopathological study of 119 cases. Virchows Arch 2003; 443:609 -617
Woods ER, Helvie MA, Ikeda DM, Mandell SH, Chapel KL, Adler DD. Solitary breast papilloma; comparison of mammographic, galactographic, and pathologic findings. AJR 1992;159 : 487-491
Yang WT, Suen M, Metreweli C. Sonographic features of benign papillary neoplasms of the breast: review of 22 patients. J Ultrasound Med 1997; 16:161 -168