Συγκαταλέγεται ανάμεσα στα χημικά στοιχεία που πρέπει να αποφεύγουμε. Που βρίσκεται; Πώς μπορούμε να το εντοπίσουμε; Γιατί θεωρείται καρκινογόνο;
Τι είναι το BisphenolA (BPA);
Πρόκειται για ένα χημικό στοιχείο που φτιάχτηκε από τον άνθρωπο για πρώτη φορά το 1891. Η χημική του δομή είναι παρόμοια με του φαρμάκου Diethylstilboestrol (DES) που χρησιμοποιούνταν για την πρόληψη αποβολών και τη θεραπεία γυναικολογικών προβλημάτων, το οποίο επίσης έχει καταχωρηθεί ως καρκινογενές από τον Διεθνή Οργανισμό για την Έρευνα του Καρκίνου (IARC). Το BPAαναγνωρίστηκε ως τεχνητό οιστρογόνο ήδη από το 1930. Η χρήση του στη δημιουργία πλαστικών ξεκίνησε τον 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο, όπου ανακαλύφθηκε ότι μαζί με το φωσγένιο παράγουν ένα καθαρό, σκληρό πλαστικό, πολυκαρμπονικό. Κάθε χρόνο παράγονται 3 δις κιλά BPA, το 2010 εκτιμούνταν ότι συνεισέφερε στην παγκόσμια οικονομία 350.000 δολάρια την ώρα, ενώ τις τρεις τελευταίες δεκαετίες η χρήση του έχει αυξηθεί κατά 500%.
Που βρίσκεται;
Το BPA χρησιμοποιείται στην κατασκευή πλαστικών συσκευασιών τροφίμων και ποτών, σε εποξειδικές ρητίνες που καλύπτουν το εσωτερικό μεταλλικών κουτιών για φαγητό και ποτό, σε CDs, κινητά τηλέφωνα, θήκες υπολογιστών, γυαλιά, ιατρικές συσκευές, κ.α..
Γιατί θα πρέπει να μας απασχολεί η χρήση του;
Το BPA έχει τη δυνατότητα να «δραπετεύει». Μπορεί να μεταναστεύσει στα χέρια με την επαφή και την τριβή, να περάσει στην τροφή (υγρά και στερεά) και να απορροφηθεί από το δέρμα. Κατά την έκθεσή του σε υπεριώδη ακτινοβολία, υψηλές θερμοκρασίας ή σε περιστατικά οξύτητας, όπως για παράδειγμα σε ένα τενεκεδένιο κουτί με τοματοχυμό, η διήθηση του χημικού στο προϊόν που αγγίζει, αυξάνεται. Το BPA έχει εντοπιστεί μεταξύ άλλων στον ιδρώτα, σε υγρά ωορρηξίας και σε γάλα θηλασμού, γεγονός που επιβεβαιώνει ότι είναι παρόν στον μαστό και σε υψηλά επίπεδα στο συκώτι, τον εγκέφαλο και τον ανθρώπινο λιπώδη ιστό. Υπάρχουν πλέον επαρκή στοιχεία που δείχνουν ότι ο άνθρωπος εκτίθεται στη χημική αυτή ουσία κυρίως μέσα από τη διατροφή. Οι υπερασπιστές του BPA υποστηρίζουν ότι η χρήση του είναι ασφαλής γιατί τα επίπεδα στα οποία εκτίθεται καθημερινά ο άνθρωπος σε αυτό, είναι χαμηλά. Ωστόσο τα στοιχεία αποδεικνύουν ότι το BPA μπορεί να αποδειχθεί επικίνδυνο για την υγεία μας ακόμη και σε μικρές δόσεις, αφού επιδρά ποικιλοτρόπως σε αυτήν ακόμη και σε διαφορετικές δοσολογίες έκθεσης. Ακριβώς για αυτό, η συνεχής έκθεση σε αυτό, μέσα από προϊόντα καθημερινής χρήσης, είναι επικίνδυνη για τον καταναλωτή και δεν θα πρέπει να υπάρχει ελάχιστη ημερήσια ανεκτή πρόσληψη.
Πώς συνδέεται το BPA με τον καρκίνο μαστού;
Εργαστηριακά πειράματα έχουν δείξει ότι το BPA έχει την ικανότητα να μετασχηματίζει τα φυσιολογικά κύτταρα του μαστού σε καρκινικά κύτταρα ή σε κύτταρα που από τη φύση τους γίνονται κακοήθη. Πειράματα σε ζώα που έχουν εκτεθεί σε BPA όταν ήταν ήδη στη μήτρα ή στα πρώτα στάδια της ζωής τους, έχουν δείξει ότι το χημικό μπορεί να αυξήσει την πυκνότητα του μαστού, την ανάπτυξη των κυττάρων και την αυξημένη ευαισθησία σε όγκους. Το BPA έχει επίσης αποδειχτεί ότι επεμβαίνει στην αλυσίδα του DNA και στο διαχωρισμό των κυττάρων, ενώ καθιστά τη χημειοθεραπεία λιγότερο αποτελεσματική στην αντιμετώπιση καρκίνων μαστού. Το BPA είναι ένα συνθετικό οιστρογόνο και για αυτό είναι ικανό να συνδέεται με τους υποδοχείς οιστρογόνων τόσο μέσα στα κύτταρα όσο και στην επιφάνειά τους. Άρα, έχει την ικανότητα να επηρεάζει τον τρόπο συμπεριφοράς των γονιδίων και των κυττάρων.
Ποια είναι η θέση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας αναφορικά με το BPA;
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να απαγορεύσει τη χρήση του BPA στα μπιμπερό, ήδη από το Μάρτιο του 2011, εκφράζοντας τις επιφυλάξεις της για τον αρνητικό αντίκτυπο που θα μπορούσε να έχει η χρήση του στην υγεία των παιδιών. Ωστόσο, ένα μεγάλο εύρος από άλλες τροφές και ποτά επηρεάζονται από αυτό, αφού το BPA εντοπίζεται στις συσκευασίες τους. Η Γαλλία τον Δεκέμβριο του 2012 αποφάσισε μονομερώς την απαγόρευση της χρήσης του BPA σε συσκευασίας τροφών και ποτών και σε χαρτοταινίες ταμειακών μηχανών Ωστόσο η απαγόρευση που τέθηκε σε εφαρμογή το 2015 ανετράπη από δικαστικές αποφάσεις. Η Σουηδία, η Δανία και το Βέλγιο έχουν επίσης λάβει μέτρα για τη μείωση της χρήσης του BPA σε προϊόντα για παιδιά ηλικίας 3 ετών και κάτω. Τον Σεπτέμβριο του 2016 η ΕΕ οριοθέτησε τη χρήση του BPA σε υλικά που έρχονταν σε επαφή με τρόφιμα στα 0,05 μικρογραμμάρια ανά κιλό, ενώ το Δεκέμβριο της ίδιας χρονιάς αποφάσισε την απαγόρευση του BPA σε χαρτοταινίες ταμειακών μηχανών (η απόφαση θα ισχύσει από το 2020). Εν τω μεταξύ και ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ασφάλειας Τροφίμων (EFSA) αποφάνθηκε ότι το BPA δε θέτει σε κίνδυνο τους καταναλωτές ανεξαρτήτως ηλικιακής ομάδας στα καθορισμένα επιτρεπτά όρια, την ίδια στιγμή αναγνώρισε ότι η έκθεση του ανθρώπου σε υψηλά επίπεδα BPA μπορεί να έχει αρνητική επίδραση στο συκώτι, τους νεφρούς και τους μαστικούς αδένες και συνέστησε ώστε το καθημερινό μέγιστο επιτρεπτό όριο (Tolerable Daily Intake) να μειωθεί από τα 50 μικρογραμμάρια/κιλό στα 4, ενώ δήλωσε πως οι αβεβαιότητες για τη χρήση του χημικού επιβάλλουν επανεκτίμηση της χρήσης του σε ένα με δύο χρόνια.
Τον Φεβρουάριο του 2016 το BPA κατηγοριοποιήθηκε ως 1Β, στις ουσίες δηλαδή που μπορεί να αποδειχτούν επικίνδυνες για το αναπαραγωγικό σύστημα, στηριζόμενη σε απόφαση της Πολιτείας της Καλιφόρνια που ενέταξε το BPA στη λίστα των 65 χημικών που αποδεδειγμένα προκαλούν καρκίνο και ανωμαλίες κατά την κύηση και την αναπαραγωγή. Τον Ιούνιο του 2017, η Γαλλία πρότεινε την ταυτοποίηση του BisphenolA(BPA) ως μία ουσία που γεννά πολλά ερωτηματικά και ανησυχία για την ικανότητά του να «μιμείται» τη φυσιολογική λειτουργία του φυσικών ορμονών του οργανισμού (ενδοκρινής διαταράκτης).Η απόφαση αυτή μπορεί να ανοίξει τον δρόμο για την περαιτέρω κατάργηση του χημικού ή τη μείωση των ορίων χρήσης του.
Πηγή: Breast cancer org UK